Βασίλειος ο Μέγας Περί Πίστεως

Του Ιωάννη Παντίου 

 ΟΜΙΛΙΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ

Περί πίστεως

Εκεί (στον ουρανό) υπάρχουν ο Πατήρ και ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, η αδημιούργητος φύσις, το αξίωμα του Δεσπότου, η φυσική αγαθότης.  Ο Πατήρ είναι η αρχή των όλων. Είναι η αιτία της υπάρξεως των όντων. Είναι η ρίζα των ζωντανών υπάρξεων. Είναι αυτός από όπου προήλθεν η πηγή της ζωής, η σοφία, η δύναμις, η απαράλλακτος εικών του αοράτου Θεού, που είναι ο Υιός, ο οποίος εγεννήθη από τον Πατέρα, ο ζωντανός Λόγος, που είναι Θεός και ο οποίος είναι κοντά είς τον Θεόν .

Αυτός υπήρχε, δεν προσετέθη. Υπήρχε πρίν απ’ όλους τους αιώνας. Δεν απεκτήθη επί πλέον ύστερα. Είναι Υιός, δεν είναι απόκτημα. Είναι ποιητής, δεν είναι ποίημα. Είναι κτίστης, δεν είναι κτίσμα. Είναι όλα όσα είναι και ο Πατήρ του. Είπα Υιός και Πατήρ. Παρακαλώ να φυλάσσης αυτάς τας ιδιότητας. Ενώ παραμένει κατά την ύπαρξη του Υιός, είναι όλα όσα και ο Πατήρ, σύμφωνα με τον λόγο του ιδίου του Κυρίου που είπε : «όλα όσα έχει ο Πατέρας μου, είναι δικά μου». Πράγματι όλα όσα υπάρχουν είς την πρωτότυπον μορφήν είναι της εικόνος. Διότι «είδαμεν», λέγει ο Ευαγγελιστής, «την δόξαν του, μίαν δόξαν που έχει ένας μονογενής Υιός από τον πατέρα του».

Δηλαδή, τα θαύματα που του έδοθησαν  δεν προέρχονται από δωρεάν και χάρισμα, άλλα από την φυσική κοινωνία του Υιού που έχει το αξίωμα της πατρικής θεότητος. Διότι να λάβεις είναι κοινό γνώρισμα και είς αυτήν την κτίση, το να έχεις όμως από την φύση είναι γνώρισμα αυτού ο οποίος εγεννήθη. Σαν Υιός λοιπόν φυσικά έχει αυτά που είναι του Πατρός. Σαν μονογενής όμως έχει όλα γενικώς είς τον εαυτόν του, χωρίς να μοιράζεται τίποτε με κάποιον άλλον. Από την ίδιαν λοιπόν την ονομασία του Υιού διδασκόμεθα, ότι κοινωνεί με την πατρική φύση. Δεν έχει κτισθεί κατόπιν προσταγής, αλλά από την ουσία χωρίς διάλειμμα εξέλαμψεν . Είναι ενωμένος μαζί με τον Πατέρα αιωνίως, ίσος είς αγαθότητα, ίσος είς δύναμιν, και κοινωνός της δόξης του Πατέρα, τι άλλο είναι παρά σφραγίς και εικών;

Όσα δε σου λέγει μετά ταύτα δια την ανθρώπινη φύση,  αναφερόμενος είς την οικονομία της σωτηρίας των ανθρώπων, την οποία επετέλεσεν αφού εφανερώθη είς ημάς σαρκικά, με το να λέγει δηλαδή ότι αποστέλλεται και τίποτε δεν μπορεί από μόνος του να κάνει και ότι έλαβε εντολή και άλλα παρόμοια, να μη σου δώσουν αφορμή δια να ελάττωση την θεότητα του Μονογενούς. Διότι η συγκατάβαση προς την ιδική σου αδυναμία δεν πρέπει να γίνει ελάττωση της αξίας του δυνατού. Να εννοείς λοιπόν την μεν φύση θεοπρεπώς, τα δε λόγια που είναι κάπως ταπεινά να τα δέχεσαι όπως αρμόζουν είς την οικονομία της ενσαρκώσεως.

Αλλά ας επανέλθουμε εις το προκείμενο θέμα. Ότι δηλαδή η διάνοια η οποία μπόρεσε και από τα υλικά πάθη να καθαρισθεί και να εγκαταλείψει ολόκληρο την νοητή κτήση και ωσάν ιχθύς να αναδυθή από τα βάθη προς την επιφάνεια αφού φθάση  εις το καθαρό από την κτήση μέρος, εκεί θα δει το Πνεύμα το άγιο όπου είναι ο Υιός, και όπου είναι ο Πατήρ, να τα έχει όλα και αυτό κατά την φύση ουσιωδώς ηνωμένα, δηλαδή την αγαθότητα, την ευθύτητα, τον αγιασμό, την ζωή. Διότι, λέγει, «το Πνεύμα σου το αγαθό». Και πάλι «Πνεύμα ευθές», και πάλι «το Πνεύμα το άγιον». Και ο απόστολος λέγει, «ο νόμος του Πνεύματος της ζωής». Απ’αυτά τίποτα το επίκτητον  δεν υπάρχει εις αυτό. Τίποτε δεν συνυπάχει που να προσετέθη κατόπιν.  Αλλά όπως η θερμότης είναι αχώριστος από την φωτιά και η λάμψη από φώς, έτσι και ο αγιασμός και η ζωοποιός δύναμη, η αγαθότης και η ευθύτης  από το Πνεύμα.

Εκεί λοιπόν στέκεται το Πνεύμα, εκεί εις την μακαρίαν φύση. Δεν αριθμείται μαζί με πολλά, αλλά εις την Τριάδα θεωρείται. Δεν εμπεριέχεται εις τα συστήματα, αλλά μοναδικώς εξαγγέλλεται. Διότι όπως ο Πατήρ ένας και ο Υιός ένας, έτσι ένα και το Άγιο Πνεύμα. Τα λειτουργικά όμως πνεύματα, καθένα τάγμα μας  υποδηλώνει πλήθος πανάριθμον. Να μη ζητάς λοιπόν εις την κτήση αυτό που είναι πέρα από την κτήση. Να μη κατεβάζεις αυτό που αγιάζει εις την θέση αυτού που αγιάζεται. Αυτό γεμίζει τους αγγέλους, γεμίζει τους αρχαγγέλους, αγιάζει τας δυνάμεις, δίδει ζωή εις τα σύμπαντα. Αυτό μερίζεται εις ολόκληρο την κτήση και κατά διάφορο τρόπο μετέχετε από καθένα, αλλά δεν ελαττώνεται απ’ αυτά που μετέχουν. Εις όλα δίδει την χάρη του. Δεν καταναλίσκεται όμως εις αυτούς που μετέχουν, αλλά και αυτοί που έχουν λάβει είναι γεμάτοι και το ίδιο δεν είναι ελλιπές.

Και όπως ο ήλιος που ακτινοβολεί εις ρα σώματα και κατά ποικίλο τρόπο μετέχετε από αυτά, χωρίς να ελαττώνεται απ’ αυτά που μετέχουν, έτσι και το Πνεύμα δίδει εις όλα από την χάρη του χωρίς να μειώνεται και να διασπάται. Όλους τους φωτίζει, δια να κατανοήσουν τον Θεό. Εμπνέει τους προφήτας, κάμνει σοφούς νομοθέτας, τελειοποιεί ιερείς, ενισχύει βασιλείς, κάμνει δικαίους, σεμνύνει εγκρατείς, θεραπεύει, δίνει ζωή εις τους νεκρούς, ελευθερώνει τους αιχμαλώτους, κάμνει υιούς αυτούς που έχουν αποξενωθεί. Αυτά τα επιτελεί με την αναγέννηση. Εάν παραλάβει τελώνη, ο οποίος πιστεύει, τον αναδεικνύει ευαγγελιστή. Εάν έλθη εις ψαράν, τον κάμνει θεολόγον. Εάν συναντήσει διώκτη μετανοιωμένο , τον καθιστά απόστολο των εθνών, κήρυκα της πίστεως, σκεύος εκλεκτό. Μ’ αυτό οι αδύνατοι γίνονται ισχυροί, οι πτωχοί γίνονται πλούσιοι, οι αγράμματοι γίνονται σοφότεροι από τους σοφούς.

O Παύλος αν και ήταν αδύναμος αλλά με την παρουσία του Πνεύματος, τα μανδήλια του σώματος του ἐθεράπευαν αυτούς που τα ἐδέχοντο. Ο Πέτρος και αυτός αν και περιβάλλετο σώμα αδύναμον, αλλά λόγω της χάριτος του Πνεύματος που κατοικούσε μέσα του η σκιά που έπιπτε από το σώμα του απεμάκρυνε τας ασθενίας των βασανιζομένων. Πτωχός ήταν ο Πέτρος και ο Ιωάννης. Διότι δεν είχαν άργυρον ούτε χρυσόν , αλλά δώριζαν υγεία που ήταν πολυτιμότερα από πολλά χρυσά νομίσματα. Διότι ο χωλός αφού πήρε από πολλούς χρήματα, παρέμεινε ακόμη ζητιάνος. Όταν όμως ἐδέχθη την χάρη από τον Πέτρο, έπαυσε να ζητιανεύει. Πηδούσε σαν ελάφι και δόξαζε τον Θεό.

Ο Ιωάννης δεν γνώριζε την κοσμική σοφία, αλλά είπε λόγια με την δύναμη του Πνεύματος, προς τα οποία καμία σοφία δεν μπορεί να παραβληθεί. Αυτό και εις τον ουρανό υπήρξε και την γη πλήρωσε και παντού είναι παρόν και πουθενά δεν περικλείεται. Ολόκληρο ενοικεί εις τον καθένα και ολόκληρο είναι μαζί με τον Θεό. Διακονεί τας δωρεάς όχι κατά τρόπον υπηρετικό, αλλά κατά τρόπο αυθεντικό διανέμει τα χαρίσματα. Διότι «μοιράζει εις τον καθένα, λέγει όπως αυτό θέλει». Αποστέλλεται κατ’ οικονομία, αλλά δρα αυτεξούσιος . Ας ευχηθούμε αυτό να παρευρίσκεται εις τας ψυχάς μας και να μη μας εγκατάλειψη ποτέ με την χάριν του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Εις αυτόν πρέπει η δόξα και η δύναμη εις τους απεράντους αιώνας. Αμήν.