ΕΙΝΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ Ο ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ;

Η εταιρεία «Σκοπιά» από τον πρώτο ακόμη ιδρυτή της, τον Κάρολο Ρώσσελ, διδάσκει ότι ο Χριστός είναι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Και παλαιότεροι αιρετικοί, μη δεχόμενοι τον Λόγον ως υπόσταση και δεύτερο πρόσωπο της Αγ. Τριάδος, προκειμένου να ερμηνεύσουν αγιογραφικά χωρία, τα αναφερόμενα στην προ της ενανθρωπίσεως ύπαρξη του Χριστού, τον ταύτιζαν με τον Αρχ. Μιχαήλ. Ο Ρώσσελ παρέλαβε την διδασκαλία αυτή από τους Αντβεντιστάς, στους οποίους ανήκε πριν δημιουργήσει την δική του ομάδα. Μέχρι τώρα η οργάνωση των ΜτΙ έχει ειπεί τα κάτωθι αντιφατικά για το θέμα αυτό: Ο Χριστός είναι ανώτερος των αγγέλων κατά μία βαθμίδα και μέτοχος της θείας φύσεως του Ιεχωβά (Α΄ τόμ. Γραφικών Μελετών, σελ. 200-201). Ο Χριστός είναι αρχάγγελος, ο αρχ. Μιχαήλ, ο πρώτος των αγγέλων (Ε΄ τόμ. Γ.Μ., σ. 101). Ο αρχ. Μιχαήλ είναι ο Πάπας, οι άγγελοι δε του Μιχαήλ είναι οι επίσκοποι του Πάπα (Ζ΄ τόμ. Γ.Μ., σ. 236). Ο Πάπας είναι ο Αντίχριστος, ο άνθρωπος της ανομίας (Β΄ τόμ. Γ.Μ. σ. 330-407). Ο Πάπας είναι ο Βηλ, ο Θεός της Βαβυλώνος, τον οποίο θα τιμωρήσει ο Ιεχωβά (Δ΄ τόμ. Γ.Μ. σ. 39). Το 1918 ο Ιεχωβά είχε στείλει φως, πολύ φως, κατά το οποίο ο Αββαδών, αυτό το τέρας της Αποκαλύψεως και αρχηγός των ακρίδων με το φαρμακερό κεντρί, που βγήκε από το Φρέαρ της Αβύσσου, είναι ο Διάβολος ή ο Μεθοδισμός (Ζ΄ τόμ. Γ.Μ. σ. 199). Το 1970 έρχεται νέο φως από τον Ιεχωβά. Το φως του 1918 ήταν σκότος και μέσα στο σκοτάδι ο Αββαδών φαινόταν ως διάβολος.

 Όμως το νέο φως δείχνει ότι ο Αββαδών είναι ο Χριστός και οι ακρίδες, που πριν ήταν σατανάδες ή οι Μεθοδισταί, τώρα είναι οι ΜτΙ, που έχουν δόντια βρυκόλακα και ουρά σκορπιού και έρχονται να βασανίσουν, σταλμένοι από τον Ιεχωβά, όσους αρνούνται να ενταχθούν στην ανατριχιαστική και παράλογη οργάνωσή του (Σκοπιά 1-3-70, σ. 143-144). Δηλαδή ο Χριστός είναι ανώτερος των αγγέλων, είναι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, ο Μιχαήλ είναι ο Πάπας, ο Πάπας είναι ο Αντίχριστος, ο Πάπας είναι ο Βηλ, ο Αββαδών είναι ο Διάβολος, ο Αββαδών είναι ο Χριστός… *** Κατά τους Χιλιαστές ο Χριστός είναι το πρώτο κτίσμα του Θεού, ο αρχάγγελος Μιχαήλ. Με όργανο τον Μιχαήλ και πιθανώς και μερικούς αγγέλους ως βοηθούς ακόμη, κατασκευάζει τον κόσμο ολόκληρο (Στ΄ τόμ. Γ.Μ. σ. 21). Ετέθη ζήτημα μεταξύ Θεού και Σατανά για την διακυβέρνηση του ανθρωπίνου γένους, το καλούμενο επίμαχο ζήτημα. Ο Θεός απεδέχθη την πρόκληση του Διαβόλου, διότι δεν μπορούσε να την αρνηθεί επειδή έγινε μπροστά στους άλλους αγγέλους, και παρεχώρησε στον Διάβολο μια χρονική περίοδο 6.000 ετών για να αποδείξει τους ισχυρισμούς του. Πριν παρέλθουν τα 6.000 χρόνια ζήτησε από τον Μιχαήλ, τον πρώτο και υπάκουο γιο του, να αποβάλει την αγγελική ιδιότητα, να γίνει άνθρωπος και να θυσιασθεί για την σωτηρία των ανθρώπων. Ο Μιχαήλ απεδέχθη την πρόταση του Θεού, απέβαλε προς καιρόν την αγγελική ιδιότητα, έγινε άνθρωπος για 33 ½ χρόνια.

Εχρίσθη Χριστός κατά την βάπτιση, εκήρυξε, έπαθε, εσταυρώθη, απέθανε, ετάφη. Δεν ανέστη όμως ως άνθρωπος. Είχε καταβάλει την ζωή του ως αντίστοιχο απολυτρωτικό τίμημα και, ως εκ τούτου, δεν εδικαιούτο να την ξαναπάρει. Ανεστήθη ξανά ως Αρχάγγελος Μιχαήλ, ως πνευματικό ον, εισήλθε στους ουρανούς και από το 1914 βασιλεύει και κυβερνά την παγκόσμιο οργάνωση του Ιεχωβά βοηθούμενος από τους κεχρισμένους ως συμβασιλείς και υφιερείς του. Κατά την προσφιλή τακτική των αιρετικών, οι Χιλιαστές στηρίζουν την κακοδοξία τους στα εξής χωρία της Αγίας Γραφής: Δανιήλ ιβ΄/12, 1, Αποκάλυψις, ιβ΄/12, 7, Ιούδα 9, στα οποία μνημονεύεται ο αρχάγγελος Μιχαήλ και τον οποίο θεωρούν αυθαιρέτως οι Χιλιαστές ως τον Χριστόν προ της σαρκώσεως. Ας δούμε τα χωρία καθένα χωριστά. «Και εν τω καιρώ εκείνω αναστήσεται Μιχαήλ ο άρχων ο μέγας ο εστηκώς επί τους υιούς του λαού σου» (Δανιήλ, ιβ΄/12, 1). Τα ανωτέρω λέγει στον Δανιήλ ο αρχάγγελος Γαβριήλ, ο οποίος αποκαλεί τον Μιχαήλ προστάτη των Ιουδαίων. Φαίνεται εκ τούτου ότι στον αρχ. Μιχαήλ είχε ανατεθεί η προστασία του ιουδαϊκού λαού υπό του Θεού, ο οποίος είχε ορίσει φύλακες αγγέλους για κάθε έθνος (Δαν. ι΄/10, 13, 20, Δευτερονόμιον, λβ΄/32, 8). Στα προηγούμενα κεφάλαια ο Δανιήλ αναφέρεται στον πρόδρομο και τύπο του Αντιχρίστου, στον Αντίοχο. Εδώ δι’ ενός προφητικού άλματος μεταφέρεται και στα περιστατικά της Β΄ Παρουσίας. Προλέγει την συμμετοχή του αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Β΄ Παρουσία του Κυρίου. Σύμφωνα με το Α΄ Θεσσαλονικείς, δ΄/4 16, «ότι αυτός ο Κύριος εν κελεύσματι, εν φωνή Αρχαγγέλου και εν σάλπιγγι Θεού, καταβήσεται απ’ ουρανού», και Ματθ. κε΄/25 6 «μέσον δε νυκτός κραυγή γέγονεν», άγγελος θα προηγηθεί της δευτέρας ελεύσεως του Χριστού. Ο ιερός Χρυσόστομος έτσι ερμηνεύει, ότι δηλαδή Αρχάγγελος θα κραυγάσει εν τω μέσω της νυκτός: Ιδού ο νυμφίος…

Το ίδιο λέγει και ο Θεοδώρητος• ο δε Κύριλλος Ιεροσολύμων λέει «Αρχάγγελος προσφωνεί και λέγει τοις πάσιν• εγείρεσθε εις απάντησιν του Κυρίου» (Κατηχ. ιε΄/15). Κατά τους Γεώργιο Κορέσιο και Γεώργιο Σύγκελο, αυτός ο Αρχάγγελος είναι ο Άρχων Μιχαήλ, και βεβαιώνουν τούτο εκ της ανωτέρω προφητείας του Δανιήλ (Νικ. Γ΄ τόμος, σ. 36, Α΄ Θεσ. δ΄/4 16). Στο βιβλίο του Δανιήλ ο Χριστός διαστέλλεται από τον Μιχαήλ. Στα ιβ΄/12 6-7 και ι΄/10 5-6 δίδεται η περιγραφή ενός προσώπου ως Υιού ανθρώπου, η αυτή όπως στον Ιεζεκιήλ θ΄/9 4 και Αποκάλυψις α΄/1 13-15. Επίσης, στον Δανιήλ ι΄/10 13 ο Μιχαήλ αναφέρεται ως ένας εκ των πρώτων αρχόντων, ως ένας εκ των αρχαγγέλων, και στον στίχο 21 ως Άρχων, προστάτης των Εβραίων. Ο δε Χριστός χαρακτηρίζεται από τον Δανιήλ ως άρχων του στρατεύματος, ως άρχων αρχόντων, ως θέα ανθρώπου, ως Χριστός ηγούμενος, τον οποίον λατρεύουν πάντες οι λαοί, τα έθνη και οι γλώσσες• ο Χριστός είναι υπεράνω πάσης αρχής και εξουσίας και δυνάμεως και κυριότητος (Εφεσίους α΄/1 21). Κατά ταύτα ο Μιχαήλ του Δανιήλ αποκλείεται να είναι ο Χριστός. «Και εγένετο πόλεμος εν τω ουρανώ• ο Μιχαήλ και οι άγγελοι αυτού του πολεμήσαι μετά του δράκοντος» (Αποκ. ιβ΄/12, 7). Ο Ιωάννης περιγράφει ανωτέρω έναν πόλεμο, που διεξήχθη μεταξύ του αρχαγγέλου Μιχαήλ και των αγγέλων του, και του δράκοντος διαβόλου και των δαιμόνων του. κατά τους Χιλιαστές, ο πόλεμος αυτός έγινε το 1914, ο δε Μιχαήλ είναι ο Χριστός. Στο ανωτέρω κεφάλαιο γίνεται μνεία ενός πολέμου που διεξήχθη στους ουρανούς. Πότε έγινε;

Η Παλαιά Διαθήκη στο Ησαΐα ιδ΄/14 9-13, και Ιεζεκιήλ κη΄/28 13 και κατωτέρω, περιγράφει την πτώση του Σατανά λόγω της επάρσεώς του και την εκδίωξή του εκ του ουρανού. Στο Λουκ. ι΄/10 18 γράφει «εθεώρουν τον Σατανάν ως αστραπήν εκ του ουρανού πεσόντα». Ο Χριστός αναφέρεται σ’ αυτήν την πτώση του Διαβόλου η οποία έλαβε χώρα προ της δημιουργίας του ανθρώπου, εφ’ όσον βρίσκουμε τον Σατανά παρασύροντα τον Αδάμ στην αμαρτία (Γένεσις β΄/2 15 και γ΄/3 15). Υπάρχει δε και σχετική παράδοση των Ιουδαίων, κατά την οποία της πτώσεως του Σατανά προηγήθη σύγκρουσις αυτού και του αρχ. Μιχαήλ. Νικητής ανεδείχθη ο Μιχαήλ και ο διάβολος έπεσε συντετριμμένος από τον ουρανό στην γη. Την πτώση αυτή πιθανώς υπονοεί και ο Δαβίδ στον Ψαλμό πα΄/81 7: «Υμείς δε ως άνθρωποι αποθνήσκετε. Και ως είς των αρχόντων πίπτετε», το οποίο ερμηνεύων ο Δίδυμος λέγει «Αποθνήσκετε δε ου μόνον τον κοινόν και φυσικόν θάνατον, αλλά και τον επόμενον τη αμαρτία πίπτοντες παραπλησίως τω πεσόντι ενί των αρχόντων, ούτε δε εστίν Διάβολος, εύρηται γαρ περί αυτού• πώς εξέπεσεν εκ του ουρανού ο εωσφόρος ο πρωΐ ανατέλλων» (Ησαΐας, ιδ΄/14 12).

 Ηττήθη ο Διάβολος, αλλά η πάλη δεν έπαυσε. Συνεχώς οι δυνάμεις του κακού εκπροσωπούμενες υπό του Σατανά, βάλλουν κατά των δυνάμεων του καλού, εκπροσωπουμένων εδώ υπό του Μιχαήλ. Τελικώς συντρίβεται ο Διάβολος σ’ αυτόν τον αγώνα, που διεξάγεται χάριν του αρνίου. Στους στίχ. Αποκ. ιβ΄/12 10-11 «Και ήκουσα φωνήν μεγάλην εν τω ουρανώ λέγουσαν• άρτι εγένετο η σωτηρία και η δύναμις και η βασιλεία του Θεού ημών και η εξουσία του Χριστού αυτού, ότι εβλήθη ο κατήγορος των αδελφών ημών, ο κατηγορών αυτών ενώπιον του Θεού ημών ημέρας και νυκτός. Και αυτοί ενίκησαν αυτόν διά το αίμα του αρνίου και διά τον λόγον της μαρτυρίας αυτών…», λέγεται ότι ο πόλεμος διεξήχθη χάριν του αίματος του αρνίου, χάριν του Χριστού. Από ποιους διεξήχθη; Από τον Μιχαήλ και τους αγγέλους του. Επομένως διακρίνεται ο Χριστός του Μιχαήλ. Ο Μιχαήλ είναι άγγελος, ο δε Χριστός είναι το εσφαγμένον αρνίον. «Ο δε Μιχαήλ ο αρχάγγελος ότε τω διαβόλω διακρινόμενος διελέγετο περί του Μωυσέως σώματος ουκ ετόλμησε κρίσιν επενεγκείν βλασφημίας, αλλ’ είπεν• επιτιμήσαι σοι Κύριος»(επιστολή Ιούδα, στίχ. 9).

Με τον ανωτέρω λόγο του ο απόστολος Ιούδας θέλει να φανερώσει ότι ουδ’ αυτός ο αρχάγγελος Μιχαήλ, τον οποίο ο Θεός είχε καταστήσει προστάτη του ιουδαϊκού λαού και του είχε αναθέσει την ταφή του σώματος του Μωυσέως, όπως μας πληροφορεί το βιβλίο απόκρυφα του Μωυσέως, κατά τον ιερόν Μητροφάνη και Θεοφύλακτο, Οικουμένιο, Σεβήρο και Ιώσηπο, δεν ετόλμησε να επιτιμήσει τον διάβολο, αλλ’ ο έλεγχος και η επιτίμησις ανήκει στον Θεό. Κατά τους Χιλιαστές, ο Μιχαήλ, που δεν ετόλμησε να επιτιμήσει τον διάβολο, είναι ο Χριστός. Ας εξετάσουμε το χωρίο. Ο Μιχαήλ είπε στο Διάβολο «επιτιμήσαι σοι Κύριος», δηλ. θα σε επιτιμήσει, θα σε τιμωρήσει ο Κύριος, ο Θεός. Υπάρχει και ένα αναλόγου περιεχομένου χωρίο στον προφήτη Ζαχαρία γ΄/3 2-3: «…και είπε Κύριος προς τον διάβολον• επιτιμήσαι Κύριος εν σοι διάβολε, και επιτιμήσαι Κύριος εν σοι ο εκλεξάμενος την Ιερουσαλήμ». Δηλαδή «είπε ο Κύριος ο Θεός προς τον διάβολο, πρόσεξε, θα σε επιτιμήσει ο Κύριος ο Θεός, να, θα σε επιτιμήσει ο Κύριος ο οποίος έχει εκλέξει την Ιερουσαλήμ».

 Όσον όμως και αν ερευνήσουμε στην Αγία Γραφή, πουθενά δεν θα βρούμε τον Θεό να επιτιμά τον διάβολο. Και όμως αμφότερα τα χωρία ομιλούν για επιτίμηση του διαβόλου από τον Κύριο και Θεό, και μάλιστα ο Ζαχαρίας προσδιορίζει ποιος Κύριος θα επιτιμήσει τον Διάβολο. Ερευνώντας την Καινή Διαθήκη βλέπουμε τον Χριστό να επιτιμά τον Διάβολο. «Και τα πνεύματα τα ακάθαρτα, όταν αυτόν εθεώρουν, προσέπιπτον αυτω και έκραζον λέγοντα ότι συ ει ο υιος του Θεού. και πολλά επετίμα αυτοίς ίνα μη φανερόν αυτόν ποιήσωσι»(Μάρκ. γ΄/3 11-12). «Και ην εν τη συναγωγή αυτών άνθρωπος εν πνεύματι ακαθάρτω, και ανέκραξε λέγων• έα, τι ημίν και σοί, Ιησού Ναζαρηνέ; ήλθες απολέσαι ημάς; οίδά σε τις ει, ο άγιος του Θεού. και επετίμησεν αυτω ο Ιησούς λέγων• φιμώθητι και έξελθε εξ αυτού. και σπαράξαν αυτόν το πνεύμα το ακάθαρτον και κράξαν φωνή μεγάλη εξήλθεν εξ αυτού. και εθαμβήθησαν πάντες, ωστε συζητείν προς εαυτούς λέγοντας• τι εστι τούτο; τις η διδαχή η καινή αύτη, ότι κατ’ εξουσίαν και τοις πνεύμασι τοις ακαθάρτοις επιτάσσει, και υπακούουσιν αυτω;» (Μάρκ. α΄/1 23-27). Δες και Ματθ. η΄/8 28-34, ιβ΄/12 22-30. Ο μόνος ο οποίος επετίμησε τα δαιμόνια ήταν ο Χριστός, ο οποίος είναι ο Κύριος, ο μόνος Κύριος (Α΄ Κορινθ. η΄/8 6, Ιούδα 4).

 Ο Χριστός μετ’ εξουσίας και επιτιμά και εκδιώκει και εκβάλλει και τιμωρεί τα δαιμόνια, τόλμη και εξουσία που στερείται ο Μιχαήλ. Ο Κύριος που εξέλεξε την Ιερουσαλήμ, που ενδιέτριψε σ’ αυτήν, και επετίμησε τον διάβολο, είναι ο Χριστός. Τούτον αποκαλεί Κύριο και ο αρχ. Μιχαήλ. Είναι ο μόνος Κύριος στην Αγ. Γραφή που έχει εξουσία όχι δοτή αλλά φυσική κατά πνευμάτων ακαθάρτων. Επομένως δεν είναι ο Χριστός ο αρχ. Μιχαήλ, αλλά είναι ο Κύριος και Θεός και Ιεχωβά που αναφέρει ο προφήτης Ζαχαρίας. Κατά τον Παύλο οι άγγελοι είναι «λειτουργικά πνεύματα εις διακονίαν αποστελλόμενα δια τους μέλλοντας κληρονομείν σωτηρίαν» (Εβρ. α΄/1 14) και απεστάλησαν να διακονούν (υπηρετούν) τον Κύριο: «και ιδού άγγελοι προσήλθον και διηκόνουν αυτώ» (Ματθ. δ΄/4 11). Οι άγγελοι προτρέπονται να τον προσκυνούν: «όταν δε πάλιν εισαγάγη τον πρωτότοκον εις την οικουμένην, λέγει• και προσκυνησάτωσαν αυτω πάντες άγγελοι Θεού» (Εβρ. α΄/1 6). Πάντες οι άγγελοι εντέλλονται να τον προσκυνούν, να λατρεύουν τον Χριστό ως Ιεχωβά, ως Θεό, όπως έχει προείπει ο Μωυσής (Δευτερονόμιον λβ΄/32 43) κατά τους Ο΄ και ο Δαβίδ (Ψαλμ. 96 (97) 7), άρα και ο Μιχαήλ. Κατά το Αποκ. κβ΄/22 8-9, οι άγγελοι αποποιούνται την προσκύνηση ως κτίσματα (Ρωμαίους α΄ 25), ενώ ο Χριστός την αποδέχεται ως κτίστης και δημιουργός (Ρωμ. α΄/1 25, Κολοσσαείς, α΄/1 16) και αυτών των αγγέλων ακόμη (Ψαλμ. 32 (33) 6). Κατά το Αποκ. κβ΄/22 6 «Και Κύριος ο Θεός των πνευμάτων των προφητών απέστειλε τον άγγελον αυτού…», ο Θεός έχει και εξουσιάζει αγγέλους, τους οποίους διατάσσει και εξαποστέλλει.

Αλλά και ο Υιός έχει αγγέλους, τους οποίους διατάσσει και αποστέλλει: «Εγώ Ιησούς έπεμψα τον άγγελόν μου μαρτυρήσαι υμίν ταύτα επί ταις εκκλησίαις» (Αποκ. κβ΄22 16). Αν οι Χιλιαστές δεν δέχονται ότι ο Χριστός είναι το δεύτερο πρόσωπο του Θεού, τότε είναι υποχρεωμένοι να τον ταυτίσουν με τον Κύριο Θεό του στίχ. 6, διότι προσεκτική μελέτη της περικοπής Αποκ. κβ΄/22 6-21, οδηγεί στην ταύτιση του Κυρίου Ιησού και του Κυρίου Θεού των πνευμάτων των προφητών. Ολόκληρος ο κόσμος των αγγέλων έχει υποταχθεί υπό τον Χριστό: «δι' αναστάσεως Ιησού Χριστού, ος εστιν εν δεξιά του Θεού πορευθείς εις ουρανόν, υποταγέντων αυτω αγγέλων και εξουσιών και δυνάμεων» (Α΄ Πέτρου γ΄/3 21-22 – δες και Εφεσίους α΄/1 20-22). Οι άγγελοι αποκαλούν τον Χριστό «Κύριο». Αν ο Χριστός ήταν άγγελος, πώς θα ήταν κύριος των αγγέλων, αυτός που ως άνθρωπος ήταν βραχύ τι παρ’ αγγέλους ηλαττωμένος («λίγο κατώτερος από τους αγγέλους»); «αποκριθείς δε ο άγγελος είπε ταις γυναιξί• μη φοβείσθε υμείς• οίδα γαρ ότι Ιησούν τον εσταυρωμένον ζητείτε• ουκ έστιν ώδε• ηγέρθη γαρ καθώς είπε. δεύτε ίδετε τον τόπον όπου έκειτο ο Κύριος» (Ματθ. κη΄/28 5-6). Ο Χριστός, αν και εσταυρωμένος ως άνθρωπος, δεν παύει από του να είναι ο Κύριος των αγγέλων ως Θεός, ο έναντι αυτών ηλαττωμένος: «ηλάττωσας αυτόν βραχύ τι παρ' αγγέλους, δόξη και τιμή εστεφάνωσας αυτόν. πάντα υπέταξας υποκάτω των ποδών αυτού» (Εβρ. β΄/2 7-8). Σε τι ήταν ηλαττωμένος; Διά το πάθημα του θανάτου (Εβρ. β΄/2 9), καθ’ ό άνθρωπος, διότι μετέχει σαρκός και αίματος (Εβρ. β΄/2 14). Μετά την εις ουρανόν ανάληψή του έγινε και ως άνθρωπος κρείττων πάντων των αγγέλων, και του Μιχαήλ επομένως: «Εκάθισεν εν δεξιά της μεγαλωσύνης εν υψηλοίς, τοσούτω κρείττων γενόμενος των αγγέλων, όσω διαφορώτερον παρ' αυτούς κεκληρονόμηκεν όνομα. τίνι γαρ είπέ ποτε των αγγέλων• υιος μου ει συ, εγώ σήμερον γεγέννηκά σε;» (Εβρ. α΄/1 3-5).

Ο Χριστός λέγεται άγγελος Θεού, όμως κατά την αποστολή, όχι κατά την φύση. «…ότι παιδίον εγεννήθη ημίν… και καλείται το όνομα αυτού μεγάλης βουλής άγγελος, θαυμαστός σύμβουλος, Θεός ισχυρός» (Ησαΐας, θ΄/9 6). Και οι ιερείς είναι άγγελοι Θεού (Μαλαχίας β΄/2 7) και ο Πρόδρομος (Μάρκ. α΄/1 2, Μαλ. γ΄/3 1) και ο Παύλος (Γαλάτας δ΄/4 14). Είναι άγγελοι κατά την αποστολή και το διακόνημα, όχι κατά την φύση. Κατά τα ανωτέρω, αποκλείεται ο Μιχαήλ να είναι ο Χριστός, όπως κακοδοξούν οι Χιλιαστές. Άλλωστε ο Χριστός είναι ο Δημιουργός των Αγγέλων (Ψαλμ. 32 (33) 6, Κολοσσαείς α΄/1 16). «Τω λόγω του Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν και τω πνεύματι του στόματος αυτού πάσα η δύναμις αυτών» και: «ότι εν αυτω εκτίσθη τα πάντα, τα εν τοις ουρανοίς και τα επί της γης, τα ορατά και τα αόρατα, είτε θρόνοι είτε κυριότητες είτε αρχαί είτε εξουσίαι• τα πάντα δι' αυτού και εις αυτόν έκτισται».